Bệnh Sán Lá Gan

Sán lá gan là bệnh phổ biến trên thế giới, trâu, bò, dê, cừu và người đều mắc bệnh. Bệnh do 2 loài sán lá gan gây ra là Fasciola hepatica và Fasciola gigantica. Fasciola gigantica có chu trình phát triển, bệnh lý và phòng, trị như Fasciola hepatica. Fasciola hepatica có dạng hình chiếc lá (30 x 13mm), trứng (140 x 80 micromet).

Sán lá gan trưởng thành ký sinh ở ống dẫn mật làm cho gia súc suy nhược, thiếu máu, giảm sức kéo, giảm sản lượng sữa, thường chết trong vụ đông xuân các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta. Miền Trung cũng là vùng dịch tễ của bệnh, gia súc và người bị nhiễm rất cao. Sán lá gan có thể ký sinh trong cơ thể gia súc nhiều năm và mỗi sán trong 1 ngày có thể thải qua phân từ 20.000-50.000 trứng nên khả năng lây truyền bệnh rất cao.

Chu trình phát triển của sán lá gan:

Sán trưởng thành thải trứng qua phân, dưới điều kiện thích hợp của môi trường (nhiệt độ, ẩm độ) trứng phát triển thành miracidium. Miracidium sẽ chui vào ốc ký chủ trung gian là các loài ốc lymnae và sinh sản trong ốc sau đó ra khỏi ốc dưới dạng metacercaria bơi lội trong nước và bám vào các cây thủy sinh.

Gia súc, người ăn phải rau, cỏ nhiễm metacecaria vào đường tiêu hoá sẽ chui qua vách ruột non vào xoang bụng xâm nhập vào gan và sống ở nhu mô gan trong 6-7 tuần trước khi phát triển thành sán lá trưởng thành ký sinh trong ống dẫn mật.

Chẩn đoán:

- Mổ khám: Chẩn đoán chính xác nhất, có thể phát hiện sán non ở gan trong trường hợp cấp tính.

- Xét nghiệm phân tìm trứng sán: Phương pháp này có khuyết điểm là trong giai đoạn sán còn non chưa thải trứng qua phân nên không thể phát hiện được mặc dù gia súc đã bị nhiễm. Phương pháp này thường sử dụng trong thể mãn tính.

- Phương pháp Elisa: Ngày nay được sử dụng phổ biến, phương pháp này có độ nhạy rất cao (trên 95%) có thể phát hiện kháng thể sán lá gan 2 tuần sau khi nhiễm.

Các thể bệnh sán lá gan:

Cấp tính: Do gia súc bị nhiễm 1 số lượng lớn metacecaria gây nên xuất huyết nặng ở gan trong quá trình ấu trùng di hành. Bệnh thường xảy ra trên gia súc non từ 1-2 năm tuổi.

Bán cấp tính: Biểu hiện đặc trưng là thiếu máu và hoàng đản (vàng mắt, vàng da) do sán non di hành làm tổn thương nhu mô gan. Gia súc có thể chết từ 8-10 tuần.

Mãn tính: Ở thể này trên 50% gia súc bị nhiễm nhưng không biểu hiện triệu chứng, thường xảy ra trên gia súc trưởng thành gây xơ gan, tắc ống dẫn mật gây nên hoàng đản, sán hút máu gây ra thiếu máu, niêm mạc nhợt nhạt, độc tố của sán lá tiết ra có thể làm cho gia súc tiêu chảy mãn tính, gia súc ăn ít, lông mốc, rụng lông, phù mi mắt, yếm, ngực, nhai lại kém, trở nên còi cọc, đôi khi có biểu hiện thần kinh. Bệnh kéo dài làm cho gia súc suy kiệt và chết.

Phòng, trị sán lá gan:

Thuốc điều trị: Triclabendazole điều trị sán lá gan có hiệu quả nhất hiện nay, kết quả điều trị thường khỏi 100%.

Công ty Navetco có sản phẩm Navet-Xinil 25%.

Trâu, bò, dê, cừu liều dưới da 1ml cho 25 kg thể trọng, tiêm 2 lần cách nhau 3 tuần cho hiệu quả cao trong điều trị sán lá gan trưởng thành, sán non và một số giun tròn đường tiêu hoá.

Các thuốc khác: Closantel, Oxyclosanide, Closulon...

Phòng bệnh:

- Ủ phân gia súc để diệt trứng sán.

- Nên chăn nuôi bò trên đồng cỏ được kiểm soát sán lá gan.

- Gia súc mới nhập đàn nên cách ly điều trị sán lá gan.

- Mùa mưa là mùa ốc ký chủ trung gian phát triển để lây truyền bệnh do đó cần diệt ốc trong mùa mưa.

- Tẩy sán lá gan 2 lần trong một năm: trước và sau mùa mưa (tháng 4 và tháng 12).