Ước lượng vi rút hồ cá rô phi (TiLV) và khả năng tác động của chúng với năng suất cá rô phi

Các nhà nghiên cứu của Israeli tin rằng vi rút hồ cá rô phi có thể lây lan trên toàn thế giới và đang nghiên cứu vắc-xin

Cá rô phi chết dọc bờ ao cá trong Thung lũng Bet-Shean ở Israel. Hình ảnh lịch sự của Avi Eldar.

Một số 18 nhà nghiên cứu tại năm tổ chức ở bốn quốc gia đang nỗ lực cố gắng tìm giải pháp cho vi rút hồ cá rô phi (TiLV). Đây là một bệnh truyền nhiễm gây ra tỷ lệ tử vong cao ở các đàn cá rô phi nuôi và cá rô phi tự nhiên ở Israel, Colombia, Ecuador, Ai Cập và Thái Lan.

Cá rô phi được nuôi ở 80 quốc gia trên toàn thế giới nhưng các nhà sản xuất hàng đầu của loại mặt hàng protein chủ lực này là Trung Quốc, Indonesia và Ai Cập. Cho đến nay, chưa có báo cáo nào về sự bùng phát vi rút hồ cá rô phi ở Trung Quốc nhưng Han Han - giám đốc điều hành của China Blue Sustainability Institute cho biết chính phủ Trung Quốc đang được khuyến khích bắt đầu khảo sát thực địa.

"Ngay bây giờ, chúng tôi đang trải qua một mùa có nhiệt độ cao mà trong suốt thời gian đó cá rô phi dễ dàng bị mắc bệnh," bà lưu ý. "Hầu hết các triệu chứng được báo cáo từ các trang trại đều cho thấy những nỗi đau đớn thường xuyên, không phải là vi-rút mới hay vi rút lạ và chúng tôi đã nghe nói về những nỗi lo sợ hoặc mối bận tâm đặc biệt về vi rút hồ cá rô phi giữa các đối tác của chúng tôi cho đến nay."

Avi Eldar - một bác sĩ thú y của Viện thú y Kimron tại Bet Dagan, Israel là một trong những người đầu tiên liên kết tỷ lệ tử vong của cá rô phi với vi rút hồ cá rô phi quay trở lại vào năm 2010. "Vào thời điểm đó, chúng tôi thấy việc đánh bắt cá rô phi giảm xuống ở Biển hồ Galilee và nghi ngờ đó là một loại vi rút," ông nói. "Chúng tôi đã gửi mẫu đến các phòng thí nghiệm tham khảo và các đồng nghiệp trên khắp thế giới nhưng không ai có thể chỉ ra tác nhân nhận biết nào."

Eldar đã tiếp cận Eran Bacharach - một đồng nghiệp và nhà vi rút học phân tử tại Đại học Tel Aviv và họ cùng nhau bắt đầu kiểm tra các hiệu ứng tế bào học của vi rút hồ cá rô phi.

"Trong các thí nghiệm ban đầu của chúng tôi, chúng tôi đã kích thích mầm bệnh trong các tế bào và phát hiện ra rằng một phần nhỏ cá rô phi đã sống sót sau khi bị nhiễm bệnh," ông Bacharach nói. "Những con cá này đã miễn nhiễm với sự phơi nhiễm của vi rút mà điều này cho chúng ta biết rằng việc tiêm chủng về nguyên tắc mà nói có thể đạt được. Vì vậy, chúng tôi đã bắt đầu suy nghĩ về cách tiêm vắc-xin cho cá."

Với tỷ lệ tử vong cao như vậy, vi rút hồ cá rô phi thực sự có tiềm năng sẽ phá hủy ngành công nghiệp.

Sự tiêm chủng đó là quá trình nhiều năm chứ không phải nhiều tuần và sẽ không ngừng tiếp tục như vậy, Bacharach nói.

"Chúng tôi có một vài cách tiếp cận để kích thích khả năng miễn dịch đối với mầm bệnh này trong quần thể cá rô phi. Một cách tiếp cận là giữ một chủng vi rút suy yếu còn sống có khả năng sao chép nhưng không có độc lực," ông Bacharach bổ sung. "Một cách khác là tạo ra một loại vi rút không hoạt động, tức là vi rút không thể sao chép và không biểu hiện cá bị nhiễm vi rút đó. Cách tiếp cận thứ ba được gọi là vắc-xin dưới đơn vị (Subunit Vaccine) có liên quan đến việc thể hiện một bộ protein bị giới hạn có nguồn gốc từ vi rút hồ cá rô phi và biểu hiện cá bị nhiễm vi rút này."

Các nhà nghiên cứu cũng đang cố gắng xác định các chủng hoặc loài cá rô phi ít dễ bị nhiễm vi rút hồ cá rô phi. "Trong chiến lược này, chúng tôi cố gắng lai những loài cá ít dễ bị nhiễm bệnh này với những con cá được nuôi thương mại," ông Eldar nói.

Hai nhà nghiên cứu đang hợp tác với những nhà nghiên cứu khác tại Đại học Columbia ở New York, Đại học Edinburgh ở Scotland và Đại học St. George's ở Grenada, Tây Ấn. Quỹ tài trợ đã được cung cấp bởi Quỹ Nghiên cứu & Phát triển Nông nghiệp thủy sản của hai quốc gia Hoa Kỳ & Israel và học bổng từ Chương trình Trung tâm Manna về An toàn thực phẩm và An ninh Lương thực tại Đại học Tel Aviv.

Nhưng cần thêm kinh phí, Eldar nói về dự đoán trước thách thức phía trước. "Đây là một căn bệnh ảnh hưởng đến các nước nghèo ở Châu Phi và Đông Á chứ không phải là một căn bệnh được tìm thấy ở Châu Âu hay Bắc Mỹ," ông giải thích. "Cá rô phi là một nguồn protein và nguồn công việc chính ở các nước đang phát triển, là một vấn đề an ninh lương thực và không phải là vấn đề lớn tiếp theo đối với các ngành công nghiệp cá ở Mỹ hoặc châu Âu mà đó là lý do tại sao việc tăng thêm kinh phí cho nghiên cứu của chúng tôi không mấy dễ dàng."

Cá rô phi là loài cá được nuôi nhiều thứ hai trên thế giới (đứng sau cá chép) được ước tính khoảng 4,5 đến 5 triệu tấn mỗi năm. Sản lượng cá rô phi hàng năm của Israel đã giảm tới 85% và tỷ lệ tử vong tương tự đã được báo cáo ở Ecuador và Colombia. "Chắc chắn với tỷ lệ tử vong cao như vậy thì vi rút hồ cá rô phi thực sự có tiềm năng sẽ phá hủy ngành công nghiệp," ông Bacharach nói.

"Chúng tôi là những người đầu tiên báo cáo về căn bệnh này ở Israel vào năm 2014, cũng cùng năm đó căn bệnh này đã được báo cáo ở Ecuador," ông Eldar lưu ý. "Kể từ đó, ngày càng có nhiều ấn phẩm về sự bùng phát dịch bệnh ở châu Á và Nam Mỹ và mỗi tuần chúng tôi đã tiếp cận với các đồng nghiệp để hỏi thông tin về cách nuôi cấy và phát hiện vi rút. Điều này khiến chúng tôi tin tưởng rằng vi rút hồ cá rô phi đang xuất hiện trên toàn thế giới."

Mặc dù Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp (FAO) cho biết vi rút hồ cá rô phi không gây rủi ro đến sức khỏe cộng đồng nhưng họ đã đưa ra cảnh báo thông qua Hệ thống cảnh báo sớm và hệ thống thông tin toàn cầu yêu cầu các nước nhập khẩu cá rô phi tăng cường kiểm tra chẩn đoán, thực thi giấy chứng nhận sức khỏe, triển khai các biện pháp kiểm dịch và lập kế hoạch dự phòng.