Kỹ Thuật Trồng Sắn Đạt Năng Suất Cao

I. Chuẩn bị đất

Trong sản xuất, cây sắn được trồng trên nhiều loại đất khác nhau như: đất rừng mới được khai thác, đất luân - xen canh với các loại cây công nghiệp, cây thực phẩm (cây họ đậu, lúa nước) và đất hoang hóa. Do nhu cầu để hình thành và phát triển rễ củ, cây sắn cần đất tơi xốp thông thoáng và không bị ngập úng. Vì vậy, đất trồng sắn nhất thiết phải được chuẩn bị kỹ trước khi trồng, các công việc bao gồm: thu dọn rễ cây và tàn dư thực vật, cày - bừa (1- 2 lần) và san lấp mặt bằng.

Ở những diện tích đất có độ dốc lớn (> 30%) như đất đồi núi thì không cần cày bừa mà cuốc hốc trồng trực tiếp. Đối với đất trồng sắn trên các chân ruộng luân canh lúa nước thì sau khi nước rút và thu hoạch lúa cần chuẩn bị đất sớm để xuống giống nhằm tranh thủ và tận dụng được ẩm độ đất, gồm các khâu: xử lý cỏ dại, san lấp mặt bằng (nếu đất bị úng cục bộ có thể vét mương hoặc rãnh thoát nước), cày hoặc phay đất sớm và kéo liếp ngay sau khi nước rút.

II. Chuẩn bị giốn

-    Giống sắn để trồng trên diện rộng hoặc sản xuất đại trà lấy từ những ruộng sản xuất tốt hoặc các ruộng nhân giống riêng (nếu có), tuổi của cây sắn trong các ruộng này đạt từ 8 tháng trở lên. Cây sắn dùng làm giống phải khỏe mạnh, không bị nhiễm sâu bệnh, nhặt mắt (không buông lóng), khi chuẩn bị hom giống nên loại bỏ những cây giống bị khô (không có nhựa mủ) và bị trầy - xước trong quá trình vận chuyển.    

                                                                    
-    Thời gian bảo quản cây giống không quá 60 ngày (tính từ khi thu hoạch), sau khi thu hoạch vận chuyển và bảo quản ngay tại những nơi khô ráo và có bóng mát. Có nhiều cách để bảo quản khác nhau như: bó từng bó để nằm hoặc dựng đứng cây giống trong bóng râm, hoặc có thể cắm thẳng từng cây xuống đất theo từng cụm từ 500 - 1000 cây/cụm. Trong thời gian bảo quản cây giống có thể bị rệp sáp hoặc các loại côn trùng tấn công, vì  thế có thể sử dụng các loại thuốc diệt côn trùng để phòng trừ.

-    Hom sắn để trồng lấy từ đoạn giữa thân cây sắn, chiều dài của hom sắn trồng sản xuất là 15- 20cm, đạt tối thiểu là 6 - 8 đốt, không nên chặt hom quá ngắn hoặc quá dài, những hom sắn mầm ngủ thể hiện không rõ phải được loại bỏ. Khi chặt hom dùng các loại dụng cụ sắc- bén để chặt và tránh làm cho hom bị thương tổn về mặt cơ giới như trầy vỏ hoặc dập phần thân gỗ của hom.

-    Để tránh cho hom giống bị sâu bệnh phá hoại nên xử lý hom giống trước khi trồng bằng cách nhúng vào các hỗn hợp thuốc diệt nấm và côn trùng thông dụng hoặc rải thuốc trừ côn trùng theo hàng và hốc trước khi đặt hom sắn.

III. Thời vụ trồng

Thời vụ trồng sắn thích hợp nhất ở Đông Nam Bộ và Tây Nguyên là vào đầu mùa mưa (từ tháng 04 – 05) và có thể trồng vụ Thu – Đông (từ giữa tháng 9 đến giữa tháng 10), nên tranh thủ trồng sớm khi đất đủ ẩm độ, không nên trồng vào các thời điểm có mưa nhiều hoặc khô hạn làm giảm khả năng mọc mầm của hom sắn (do ẩm độ đất cao hoặc thấp, nhiệt độ thấp dẫn đến hom sắn nảy mầm kém, rễ sắn hô hấp kém, các tác nhân nấm - bệnh và côn trùng dễ tấn công và gây hại cho hom sắn).

IV. Phương pháp trồng

Trồng hom nằm ngang trên những diện tích đất tương đối bằng phẳng, ở những diện tích đất có mưa nhiều thoát nước kém, đất lòng hồ, đất bán ngập có thể kéo luống hoặc lên liếp để trồng với các phương pháp hom xiên hoặc hom đứng.  V. Khoảng cách và mật độ trồng
Đối với đất tốt nên trồng với khoảng cách 1.0m x 1.0m, tương đưong với 10.000 cây/ha, đất xấu trồng với khoảng cách 1m x 0.9m hoặc 1m x 0.8m (tương đương với 11.080 cây và 14.000 cây/ha).

VI. Bón phân

-    Tùy theo các loại đất mà bón với các công thức khác nhau, có thể kết hợp giữa bón phân vô cơ với phân hữu cơ như: phân chuồng, phân xanh và các loại phân hữu cơ dạng lỏng như Vedagro; Ami- Ami.

-    Công thức phân bón NPK: ((80kgN)+ (40kgP2O5)+ (80kgK2O))/ha; kết hợp với 5 - 10 tấn phân chuồng hoặc phân xanh, hay 7000 - 10.000L Vedagro/ha (trên đất đỏ) và ((160 kgN)+ (60 – 80 kg P2O5)+ (120 – 160 kgK2O))/ ha; kết hợp với 5 - 10 tấn phân chuồng hoặc phân xanh, hay 7- 10.000 L Vedagro/ha.

-    Thời gian bón phân: bón lót toàn bộ phân lân và phân hữu cơ. Bón thúc lần 1 vào giai đoạn từ 25- 30 ngày sau khi trồng: ½ phân đạm+ ½ phân kali, bón thúc lần 2 vào giai đoạn sau khi trồng từ 50- 60 ngày: ½ phân đạm+ ½ phân kali còn lại.

-    Thời điểm bón phân: bón phân khi đất có đủ ẩm độ, tránh bón vào lúc trời nắng hoặc đang mưa lớn.

-    Phương pháp và kỹ thuật bón phân: bón lót phân lân và phân hữu cơ khi cày bừa hoặc bón theo hàng hay hốc trước khi trồng; phân đạm và phân kali bón theo hốc (cuốc hốc cách gốc hoặc hom sắn 15cm rải đều phân xuống và lấp lại).

VII. Phòng trừ cỏ dại

-    Phun thuốc diệt cỏ tiền nảy mầm Dual với lượng dùng là 2,5L/ ha, phun ngay sau khi trồng, đảm bảo lượng nước phun và ẩm độ đất đủ cho thuốc có thể thấm xuống đất từ 2 - 3cm.

-    Có thể kết hợp giữa làm cỏ bằng tay và phun thuốc: làm cỏ bằng tay 1 lần sau khi trồng từ 25 - 30 ngày, sau khi làm cỏ xong phun thuốc diệt cỏ tiền nảy mầm Dual với lượng dùng là 1,2L/ ha.

VIII. Trồng xen và luân canh

-    Đất bằng (độ dốc

-    Đất dốc (độ dốc > 8%) nên trồng cỏ Vetiver làm hàng rào chắn theo đường đồng mức, khoảng cách giữa các hàng rào là 10 - 20m.

IX. Thu hoạch và bảo quản

Thu hoạch sắn đúng thời điểm (thường tùy theo chu kỳ sinh trưởng của từng loại giống), khi hàm lượng tinh bột trong củ đạt từ 27 - 30%, hoặc khi cây đã rụng gần hết lá ngọn (còn lại khoảng 7 - 10 lá) và lá đã chuyển từ màu xanh sang vàng nhạt. Có nhiều phương pháp thu hoạch khác nhau: bằng cơ giới, bằng các dụng cụ thủ công và nhổ trực tiếp bằng tay. Thu hoạch đến đâu cần vận chuyển ngay đến các cơ sở chế biến, tránh để lâu hoặc phơi nắng ngoài đồng làm giảm hàm lượng và chất lượng tinh bột trong củ.

X. Một số giống sắn khuyến nông ở vùng Đông Nam Bộ và Tây Nguyên

1. Giống KM94

KM94 (đối chứng 1) là giống sắn công nghiệp được trồng phổ biến nhất của Việt Nam. KM94 là con lai của tổ hợp lai Rayong1 x Rayong90 (chung nguồn gốc bố mẹ với giống sắn KU50 - Kasetsart University 50 của Thái Lan). Giống được chuyên gia CIAT, tiến sỹ Kazuo Kawano trực tiếp mang dòng vào Việt Nam trong nguồn gen khảo nghiệm Liên Á. Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc đã chọn dòng và khảo nghiệm DUS từ năm 1989 đến năm 1991; khảo nghiệm VCU từ năm 1991 đến 1994. Giống sắn KM94 được công nhận quốc gia năm 1995. KM94 thuộc nhóm sắn đắng, thân cong ở phần gốc, ngọn tím, không phân nhánh ở vùng đồng bằng nhưng lại phân nhánh cấp một ở những tỉnh miền núi; giống ít bị nhiễm bệnh cháy lá, củ đồng đều, thịt củ màu trắng, năng suất củ tươi 28,1 tấn/ha, hàm lượng tinh bột 27,4 - 29%, thời gian thu hoạch 10 - 12 tháng sau trồng.

2. Giống KM140

KM140 là con lai của tổ hợp lai KM98-1 x KM36 do Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc lai tạo và giới thiệu. Giống có đặc điểm: Thời gian thu hoạch hợp lý từ 7 - 9 tháng sau khi trồng, sớm hơn so với giống KM94 từ 1 - 3 tháng; Năng suất củ tươi 34 tấn/ha, năng suất tinh bột 9.45 tấn/ha, cao hơn so với năng suất củ tươi của đối chứng KM94 28.1 tấn/ha (vượt 21%), năng suất tinh bột 7,62 tấn/ha; Hàm lượng tinh bột 26,1% đến 28,5%; hàm lượng HCN 105,9 mg/kg vật chất khô; Thân thẳng, nhặt mắt không phân nhánh ở vùng Đông Nam Bộ, phân nhánh nhẹ ở Tây Nguyên và các tỉnh miền Bắc, thích hợp với điều kiện sinh thái Việt Nam; Dạng củ đồng đều, thịt củ màu trắng, thích hợp với chế biến; Ít nhiễm sâu bệnh, thích nghi nhiều vùng sinh thái.

(*)Nhược điểm:

Thời gian giữ bột ngắn hơn so với giống sắn KM94 (nếu thu hoạch muộn hơn 10 tháng sau trồng thì hàm lượng tinh bột thấp hơn KM94).
KM1140 là giống sắn cao sản nên chỉ thích hợp với điều kiện thâm canh. Giống KM140 hiện đã được trồng rộng rãi ở nhiều tỉnh: Đồng Nai, Tây Ninh, Bình Phước, Đắc Nông, Bình Thuận, Bình Định, Gia Lai, Quảng Ngãi, Thừa Thiên Huế, Quảng Bình, Nghệ An, Thanh Hóa, Yên Bái và Lào Cai với diện tích hàng trăm nghìn hecta.

3. Giống KM98-5

Giống sắn KM98 - 5 là con lai của tổ hợp lai Rayong90 x KM98-1 do Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc lai tạo và tuyển chọn. Giống sắn KM98-5 có các đặc điểm:Năng suất củ tươi bình quân đạt 32,39 tấn/ha, hàm lượng tinh bột 27,0%, năng suất tinh bột 8,68 tấn/ha, tỷ lệ chất khô 40,1% và chỉ số thu hoạch 56,5%. Dạng củ đồng đều, thịt củ màu trắng, thích hợp với chế biến và thị trường. Thời gian thu hoạch thích hợp từ 7 - 10 tháng sau trồng. Thân cong ở phần gốc, nhặt mắt, phân nhánh và ra hoa đồng loạt ở vùng Đông Nam Bộ và Tây Nguyên. Hàm lượng HCN 163,7mg/kg vật chất khô. Nhiễm nhẹ bệnh đốm lá (Cercospora  hanningsii), thích nghi sinh thái hẹp hơn so với giống KM94 và KM140.

4. Giống SM937-26

Giống sắn SM937 - 26 có nguồn gốc từ CIAT Colombia, do Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc nhập nội tuyển chọn và giới thiệu. Giống SM937-26 đã được Bộ Nông nghiệp và PTNT công nhận giống sản xuất thử năm 1996. Giống sắn SM997-26 có đặc điểm:
Năng suất củ tươi bình quân đạt 34,00 tấn/ ha, hàm lượng tinh bột 27,0 – 30%; Năng suất tinh bột 9,72 tấn/ha, tỷ lệ chất khô 42,1% và chỉ số thu hoạch 62,5%. Dạng củ đồng đều, thịt củ màu trắng, thích hợp với chế biến và thị trường. Thời gian thu hoạch thích hợp từ 9 - 11 tháng sau trồng. Thân thẳng, nhặt mắt. Nhiễm nhẹ bệnh đốm lá (Cercospora hanningsii), thích nghi sinh thái hẹp hơn so với giống KM94 và KM140.