Nguồn protein tiềm năng từ hạt điều

Hạt điều không đủ tiêu chuẩn mà ngành thực phẩm loại bỏ có thể là protein thay thế phù hợp trong nuôi cá thương phẩm.

Hạt điều có giá trị dinh dưỡng cao và là cây trồng phổ biến ở nước ta

Bột đậu nành là một thành phần thức ăn thông thường được sử dụng trong công thức thức ăn cho tôm và cá để giảm thiểu chi phí trong quá trình sản xuất. Tuy nhiên, vì bột đậu nành được ưu tiên sử dụng cho các ngành sản xuất thực phẩm khác, do đó các nhà khoa học đã tìm kiếm các thành phần thức ăn khác rẻ tiền hơn để thay thế cho thành phần này. 

Điều (Anacardium occidentale) là cây trồng chính với giá trị xuất khẩu cao. Hạt điều đã được báo cáo là một nguồn protein, carbohydrate, vitamin và khoáng chất và đã trở thành một loại cây trồng xuất khẩu thiết yếu được xếp hạng thứ ba trong sản xuất các loại hạt ăn được trên thế giới. Hằng năm lượng hạt để xuất ra thị trường nước ngoài với 1 số lượng rất lớn, tuy nhiên, một lượng lớn các loại hạt bị loại bỏ trong quá trình chế biến, do trầy xước, thiệt hại sinh lý và cơ học có thể được sử dụng trong dinh dưỡng động vật. 

Đặc điểm dinh dưỡng của bột hạt điều đã được báo cáo và hàm lượng protein thay đổi từ 18% đến 27% chất khô, hàm lượng dầu dao động từ 36% đến 51% chất khô và hàm lượng chất xơ từ 8 đến 16%.

Dựa trên chất lượng dinh dưỡng của hạt điều, nó có thể đóng vai trò là nguồn protein thực vật tiềm năng trong chế độ ăn của tôm, cá, nhưng cần phải nghiên cứu tác dụng của hạt điều đối với mô học của các cơ quan nội tạng liên quan đến dinh dưỡng của các loài cá.

Cá trê Phi được lựa chọn để làm đối tượng nghiên cứu vì đây là một trong những loài nước ngọt nuôi phổ biến,  tăng trưởng nhanh, vị ngon, phân bố rộng trong hệ sinh thái nước ngọt nhiệt đới và dễ thích nghi với điều kiện phòng thí nghiệm .

Nghiên cứu này đề cập đến hiệu quả của việc thay thế bột đậu nành một phần và toàn bộ chế độ ăn uống bằng bột hạt điều đối với mô học dạ dày và gan của cá trê phi Clarias gariepinus .

Hạt điều đã được sàng lọc kỹ lưỡng và được phơi khô, sau đó xay nhuyễn sấy khô ở 27°C trong 48 giờ. Bột hạt điều được đóng gói vào hộp kín khí và được bảo quản ở nhiệt độ 4°C trong tủ lạnh để sử dụng làm thức ăn cho cá.

Cá trê phi có trọng lượng (24,83 ± 1,52 g) được cho ăn chế độ ăn kiêng dựa trên bột hạt điều, mức độ bao gồm 0, 50% và 100%. Cá được cho ăn hai lần mỗi ngày với liều lượng  5% trọng lượng cơ thể trong 56 ngày. Mô học của gan và dạ dày đã được đánh giá. 

Thay đổi cấu trúc mô dạ dày

Sự thay đổi hình thái mô học của mô gan và dạ dày ở mức trung bình ở cá được cho ăn 100% bột hạt điều so với 50% bột hạt điều và đối chứng (0 bột hạt điều). Ảnh chụp dạ dày của cá được cho ăn 50% bột hạt điều cho thấy các đặc điểm hình thái học bình thường, trong khi các biến dạng mô học từ trung bình đến nặng được quan sát thấy ở dạ dày của cá được cho ăn 100% bột hạt điều. 

Dạ dày của đối chứng (Hình 1) và cá được cho ăn bột hạt điều 50%  Hình 2) cho thấy các tế bào dạ dày bình thường, xen kẽ dọc theo hai bên của biểu mô cột (SCE). Niêm mạc, tuyến dạ dày, chất nhầy (AM), mô liên kết (Lp) và sợi collagen (CF) xuất hiện bình thường. Ngoài ra các cơ tròn, cơ dọc và thanh mạc cho thấy không có sự thay đổi. Tuy nhiên, dạ dày của cá được cho ăn 100% bột hạt điều ( Hình 3) cho thấy các biến dạng mô học từ trung bình đến nặng, bao gồm xói mòn niêm mạc, thoái hóa biểu mô cột, thoái hóa/co rút tuyến dạ dày/niêm mạc và mất chất nhầy.

Thay đổi cấu trúc mô gan

Cấu trúc gan bình thường của C. gariepinus cho ăn chế độ ăn kiểm soát và bổ sung 50% bột hạt điều cho thấy tế bào gan (LH) và tĩnh mạch trung tâm (CV)  ở trạng thái bình thường. 

Chế độ cho ăn bổ sung 100% hạt điều cho thấy sự tắc nghẽn của các tế bào viêm, tế bào gan bị hoại tử, tĩnh mạch trung tâm bị tắc nghẽn, xuất hiện các không bào và tế bào bị giãn nở.

Nghiên cứu hiện tại cho thấy rằng việc thay thế một phần bột đậu nành bằng bột hạt điều không có ý nghĩa bất lợi đối với sức khỏe dinh dưỡng của cá, được đánh giá thông qua kết quả mô học thu được từ nghiên cứu. Tuy nhiên, thay thế hoàn toàn chế độ ăn uống của bột đậu nành bằng bột hạt điều 100% sẻ dẫn đến thoái hóa mô học ở các cơ quan dạ dày và gan.  Do đó, bổ sung protein từ hạt đều vào thức ăn của cá trê phi không được vượt quá 50% để đảm bảo các chỉ tiêu sinh lý, miễn dịch của cá giúp cá thích nghi, sinh trưởng và phát triển tốt.