Ngon Ngọt Xoài Úc Trên Đất Khánh Hòa

“Xoài R2E2 được trồng ở đâu?”, câu hỏi này vẫn xôn xao dư luận bởi ngoài ở nước Úc, xoài R2E2 (Row 2 Example 2, tên khoa học Mangifera indica L) còn được trồng ở Khánh Hòa, Việt Nam. Thế nhưng, những tin đồn thất thiệt đang khiến trái xoài Úc Khánh Hòa bị người mua dè chừng.

Tin đồn nhảm

Ngày 28-5, trước khi trở về Hà Nội, vợ chồng anh chị Nguyễn Văn Long - Bùi Thị Hồng Vân dạo chợ Đầm và chợ Xóm Mới để mua quà. Trước lời mời vồn vã của người bán xoài Úc, chị Vân lắc đầu nghi ngại: “Xoài này ngoài Hà Nội cũng bán. Quả to, đẹp thế này nhất định phải dùng chất kích thích tăng trưởng, chất bảo quản; mua về làm quà không khéo người được biếu bị đau bụng thì phiền!”.

Anh Long thì tỏ ra như người rất hiểu về xoài: “Xoài Trung Quốc đấy, mua làm quà để bị mắng à?”. Ngắt lời chị bán hàng đang ra sức thuyết phục đây là đặc sản của Khánh Hòa, anh Long nói: “Trên mạng đang đồn ầm lên về loại xoài này. Khi chưa biết chắc chắn thì tốt nhất không mua”.

Anh Nguyễn Lê Quốc Trung - hướng dẫn viên của Công ty Cổ phần Du lịch dịch vụ Vân Phong thừa nhận, gần đây, một số khách miền Bắc vào du lịch ở Nha Trang thường lắc đầu từ chối mua xoài Úc về làm quà. Họ bảo đó là xoài Trung Quốc - nơi có khá nhiều vụ lùm xùm về an toàn vệ sinh thực phẩm.

Một số khách tuy không quy kết như vậy, nhưng cũng khẳng định Việt Nam không trồng được cây xoài cho trái to, hình dáng lạ, màu vỏ đẹp khác thường như thế này, chắc phải dùng hóa chất bảo quản. Vì vậy, du khách không mua.

Một số báo mạng và trang mạng xã hội Facebook cũng lan truyền thông tin về “xoài lạ, đỏ au, nặng cả cân, run rẩy ăn thử”, nghi ngờ là xoài Trung Quốc. Xem hình ảnh đăng kèm, những nông dân trồng xoài đều khẳng định đó là xoài Úc R2E2.

Nỗi lòng người trong cuộc

Tin đồn nhảm về xoài Úc cũng râm ran ở huyện Cam Lâm - nơi được xem là vựa xoài của Khánh Hòa. Chúng tôi trở lại Cam Lâm vào một ngày đầu tháng 6, khi vụ thu hoạch đã gần kết thúc. Ven Quốc lộ 1A, còn lác đác mấy sạp bán xoài. Đang uể oải ngả người trên ghế trong cái nắng trưa oi ả, người bán xoài Úc tên Nguyễn Thị Quá (tổ dân phố Tân Hòa 1, thị trấn Cam Đức, huyện Cam Lâm) chợt tỉnh hẳn khi có người hỏi thăm.

Bà Quá cho biết: “Mấy ngày trước, đài, báo có tới hỏi. Tôi đã nói đây là xoài Úc, trồng tại Cam Lâm, nhưng không hiểu sao khách du lịch vẫn nghe đồn bậy bạ nên không mua. Hiện nay, cả ngày chỉ bán được vài ký, trong khi trước đây mỗi ngày phải bán được vài chục ký”.

Ông Nguyễn Văn Thơm (thôn 1, xã Cam Hiệp Bắc, huyện Cam Lâm) - người có 147 cây xoài canh nông và xoài Úc đang cho thu hoạch lắc đầu ngao ngán: “Giá xoài Úc đã giảm một nửa, ngoài Bắc không lấy thì cũng đành chịu. Chúng tôi là nông dân, trồng xoài Úc thì đem bán xoài Trung Quốc sao được?”.

Suốt tuần qua, bà Võ Thị Kim Hồng - chủ cơ sở thu mua xoài Kim Hồng (tổ dân phố Cam Hải, thị trấn Cam Đức) đứng ngồi không yên vì 17 - 18 tấn xoài Úc đã đóng kiện nhưng chưa chuyển đi Hà Nội được bởi bạn hàng bất ngờ báo ngưng thu mua với lý do: Người dân nghe đồn xoài Úc R2E2 là xoài Trung Quốc nên không mua, chợ ngoài đó không dám “ăn” hàng.

“Từ đầu vụ tới giờ, tôi đã chuyển đi các tỉnh phía Bắc hàng trăm tấn xoài Úc, bây giờ đột nhiên bị ngưng chỉ vì mấy tin đồn thất thiệt”, bà Hồng than. Bà nhẩm tính, nếu bây giờ ở Hà Nội “ăn” hàng lại ngay thì bà cũng lỗ ít nhất 10.000 đồng/kg, còn để lâu hơn thì chỉ có nước đổ bỏ...

Cơ sở của bà Hồng và một số nơi khác ở Cam Lâm còn gặp khó khăn với cách thu mua xoài Úc của thương lái Trung Quốc. Đầu vụ, thương lái Trung Quốc tới đặt mua xoài với giá rất cao (50.000 đồng/kg xoài R2E2 loại 1).

Khi các cơ sở ào ạt thu mua thì họ “dội giá” chỉ còn 30.000 đồng/kg. Nửa tháng trước, họ lại đột nhiên ngưng lấy hàng, làm cho các cơ sở “dở sống dở chết”, phải cầu cứu các chợ. Đến khi lấy hàng trở lại, họ cũng chỉ đặt giá 15.000 - 17.000 đồng/kg. Tất cả xoài Úc mà thương lái Trung Quốc thu mua đều được yêu cầu đóng trong các thùng không nhãn hiệu...

Điều này cũng được ông John Edward Morton - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty TNHH một thành viên EMU (gọi tắt là Công ty EMU, thuộc EMU Exports & Trading Pty. Ltd. - Úc) - doanh nghiệp chuyên thu mua và xuất khẩu xoài trái tươi và đông lạnh (trụ sở ở tổ Tân Hòa 2, thị trấn Cam Đức) xác nhận. Tình trạng thương lái Trung Quốc thu mua ồ ạt xoài Úc loại 1 với giá rất cao lúc đầu vụ đã khiến Công ty gặp không ít khó khăn.

Bởi mức giá Công ty thu mua (34.000 đồng/kg xoài loại 1) đã là tối đa để đảm bảo Công ty vẫn giữ được giá bán ổn định với đối tác nước ngoài. “Vụ năm nay, toàn tỉnh thu hoạch khoảng 1.000 tấn xoài Úc. Công ty dự kiến thu mua được 700 tấn, nhưng tới giờ mới mua được khoảng 300 tấn”, ông John nói.

Nhưng điều đáng ngại hơn là việc xoài R2E2 được thu mua chuyển sang Trung Quốc mà không hề dán nhãn xuất xứ. “Tôi bảo nông dân nên nghĩ tới lâu dài. Người dân thì nói biết ơn ông John lắm, nhưng vì phía Trung Quốc mua với giá cao nên vẫn bán!”, ông John cười buồn.

Ông Trang Tố Hữu - người quản lý vườn xoài Úc của Trung tâm Nông nghiệp công nghệ cao - NNCNC (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) tỏ ra lo lắng: “Vụ này, vườn xoài của Trung tâm thu hoạch được gần 200 tấn và đang được tỉa bớt cành để chuẩn bị cho vụ xoài trái vụ vào đúng dịp Tết sắp tới. Nếu những tin đồn vô căn cứ vẫn tiếp tục thì chưa biết vụ xoài Tết sẽ ra sao?”.

Câu trả lời chính xác

Chúng tôi đã được đến tham quan vườn xoài mẫu R2E2 lúc lỉu trái, trông y hệt trái táo tây cỡ lớn. Ông Mai Xuân Thương - Giám đốc Trung tâm NNCNC kể: Năm 2001, Trung tâm hợp tác với ông John Edward Morton khảo sát 2 giống xoài Kensington Pride (KP) và R2E2 của Úc, rồi quyết định chọn giống R2E2.

Chồi giống được nhập khẩu từ Úc và cấy ghép với gốc xoài địa phương, sau đó trồng trình diễn tại vườn xoài 13ha của Trung tâm từ năm 2003. Giống xoài này rất thích hợp với vùng đất nơi đây, nên chỉ sau 3 năm đã cho trái bói và từ năm thứ 5 trở đi cho thu hoạch ổn định. “Trái xoài R2E2 trồng ở Khánh Hòa ngon hơn trái xoài được trồng tại xứ sở Kangaroo”, ông Thương phấn khởi cho biết.

Ông Võ Văn Thắng, Trưởng phòng Kế hoạch - Kinh doanh của Trung tâm kể với vẻ đầy tự hào: Năm 2009, Trung tâm mang trái xoài R2E2 giới thiệu tại Festival trái cây Việt Nam lần thứ nhất tổ chức ở tỉnh Tiền Giang, không ít đại biểu trầm trồ ngạc nhiên về hình dáng, chất lượng của xoài R2E2. Giống xoài này cũng được Trung tâm phát triển tại 2 tỉnh Đồng Nai và Tiền Giang, nhưng Khánh Hòa vẫn chiếm diện tích chủ yếu (hơn 800ha). Xoài R2E2 có lợi thế về đầu ra do Công ty EMU luôn sẵn sàng thu mua.

Giá bán cũng cao hơn xoài địa phương từ 2 đến 3 lần. Như vụ này, giá xoài địa phương chỉ 5.000 - 7.000 đồng/kg, còn xoài R2E2 đạt 34.000 đồng/kg loại 1, có lúc còn vượt 40.000 đồng/kg. Ông John Edward Morton xác nhận: “EMU là đơn vị duy nhất có giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu hàng hóa của Cục Sở hữu trí tuệ để dán nhãn hiệu lên từng trái xoài R2E2”.

Chúng tôi được xem quy trình thu hái, tuyển lựa, đóng gói xoài R2E2 tại Trung tâm. Tại đây, ông John Edward Morton cho biết, mùa xoài năm 2006, bạn hàng của Công ty từ Singapore, Malaysia, Hồng Kông... đã đến tận vườn tìm hiểu xuất xứ hàng hóa trước khi ký hợp đồng mua xoài. Sau 5 tấn hàng xuất khẩu đầu tiên, bạn hàng đã có phản hồi rất tốt.

Điều này thôi thúc Công ty triển khai dự án trồng 94ha xoài ở huyện Khánh Vĩnh (hiện nay gần 52ha đang cho thu hoạch), xây dựng trung tâm chế biến và đóng gói xoài Úc quy mô 6,6ha, thành lập trang trại xoài mẫu 5ha ở huyện Cam Lâm.

Hiện nay, xoài Úc R2E2 của Việt Nam đã có mặt tại thị trường Malaysia, Indonesia, Singapore, Hồng Kông, Dubai (Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất), New Zealand, Nga. Vụ vừa qua, Công ty đã xuất khẩu xoài sang Đức - thị trường rất khó tính.

Được biết, Trung tâm NNCNC là đơn vị đầu tiên trong cả nước được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho phép nhập khẩu chồi giống xoài KP và R2E2 về trồng. Đến thời điểm này, Khánh Hòa vẫn là xứ sở của xoài Úc ở Việt Nam. Trước năm 2001, có một số Việt kiều đưa giống xoài này về trồng tại tỉnh Tây Ninh nhưng chỉ ở quy mô hộ gia đình.

Hiện nay, Viện Rau quả Hà Nội có nhập về trồng giống xoài GL6, cho trái tương tự trái xoài R2E2 nhưng diện tích còn hạn chế. Ngoài ra, vào thời điểm xoài Úc tại Việt Nam cho thu hoạch thì ở Úc, Trung Quốc..., cây xoài chưa ra hoa. Do đó, không có chuyện Việt Nam phải nhập khẩu xoài Trung Quốc giữa vụ thu hoạch.

Giống xoài Úc quả to tròn, trọng lượng trung bình 800 gram/trái, hương vị ngọt nhẹ, thịt trái cứng chắc, ít xơ, khi chín có màu vàng ửng hồng rất đẹp trên u vai quả. Thời tiết càng nắng nóng, xoài Úc khi chín càng có màu đỏ, vị ngọt hơn.