Kỹ thuật phối trộn thức ăn cho gia súc, gia cầm

1. YÊU CẦU CHUNG KHI PHỐI TRỘN THỨC ĂN TINH HỖN HỢP

- Cần có từ ba loại thức ăn trở lên. Càng có nhiều loại thức ăn trong thành phần càng tốt.

- Cần sử dụng tối đa các loại thức ăn sẵn có của gia đình.

- Các loại nguyên liệu thức ăn đem phối trộn phải đảm bảo chất lượng: Không bị ẩm mốc, sâu mọt, không bị hấp hơi, có mùi lạ và không bị vón cục.

Rang đậu tương trước khi nghiền (Ảnh: SPERI-FFS)

- Một số nguyên liệu cần được sơ chế trước để dễ tiêu hóa. Ví dụ: Đậu tương phải rang chín; vỏ sò, vỏ hến phải nung nóng trước khi nghiền.

- Các nguyên liệu thức ăn trước khi phối trộn phải được nghiền nhỏ.

- Phải căn cứ vào số lượng vật nuôi và mức ăn của chúng mà tính toán lượng thức ăn cần phối trộn, không phối trộn khối lượng quá lớn sẽ giảm chất lượng do bảo quản lâu.

- Tận dụng được các nguyên liệu thức ăn sẵn có ở địa phương đế giảm giá thành.

- Thức ăn tinh phối trộn phải rẻ, dễ sử dụng và dễ bảo quản.

Cân nguyên liệu theo định lượng (Ảnh SPERI-FFS)

Trộn đều nguyên liệu đã cân (Ảnh SPERI-FFS)

2. CÁCH PHỐI TRỘN THỨC ĂN

- Đổ dàn đều các loại nguyên liệu đã nghiền ra nền nhà khô, sạch hoặc gạch lát theo thứ tự: Loại nhiều đổ trước, loại ít đố sau. Đối với các loại nguyên liệu có khối lượng ít (như khoáng, vitamin...). phải trộn trước với một ít bột ngô hoặc cám để tăng khối lượng sau đó mới trộn lẫn với các nguyên liệu khác để bảo đảm phân bố đều trong hỗn hợp thức ăn.

- Dùng xẻng hoặc tay trộn thật đều (cho đến khi hỗn hợp thức ăn có màu sắc đồng nhất), sau đó đóng thức ăn vào bao, khâu kín lại.

- Đặt bao thức ăn lên giá kê cách tường và nền nhà, không để vào chỗ quá kín hoặc ẩm ướt.

1. Các nguyên liệu dạng bột được đổ ra trên sân theo thứ tự nhiều trước, ít sau

2. Thêm chất độn cho các nguyên liệu có khối lượng nhỏ

3. Trộn đều nguyên liệu đóng bao

4. Sắp xếp các bao thức ăn trên giá kê

3. GIỚI THIỆU MỘT SỐ CÔNG THỨC PHỐI TRỘN THỨC ĂN CHO LỢN

Bảng: Công thức phối trộn thức ăn cho lợn cái hậu bị giống nội và F1 (ngoại x nội)

Nguyên liệu	Tỷ lệ phối trộn theo trọng lượng lợn, (tính cho 100kg thức ăn)
	Lợn 10 - 30 kg	Lợn 31 - 60 kg	Lợn 61 kg trở lên
Bột sắn (kg)	10	15	15
Bột ngô (kg)	47	45	42
Cám gạo (kg)	20	22	28
Đậu tương rang (kg)	16	13	10
Bột cá (kg)	6 (**)	4 (*)	4 (*)
Bột vỏ sò (kg)	0,5	0,5	0,5
Muối ăn (kg)	0,5	0,5	0,5
Giá trị dinh dưỡng
NLTĐ (Kcal/kg TĂ)	3,039	3,027	2,979
Đạm thô (%)	17,45	13,99	13,27

Ghi chú (**) bột cá có tỷ lệ đạm 60%; (*) bột cá nhạt có tỷ lệ đạm 45%.

(Nguồn: Kỹ thuật chăn nuôi lợn trong nông hộ - NXB Nông nghiệp, 2007)

Lợn cái lai hậu bị

 

Bảng: Các công thức (CT) phối trộn thức ăn cho lợn nái chửa và nái nuôi con

Nguyên liệu	Tỷ lệ phối trộn (tính cho 100 kg thức ăn)
	Lợn nái chửa		Lợn nái nuôi con
	CT 1	CT 2	CT 1	CT 2
Bột sắn (kg)	10	-
Ngô (kg)	25	30	52	50
Tấm (kg)	23	30	-	15
Cám gạo (kg)	25	25	28	15
Khô dầu đậu tương (kg)	13	-	12	-
Khô lạc nhân (kg)	-	6	-	10
Bột xương (kg)	3	3,5	3	3
Bột cá nhạt (45% đạm) (kg)		5	3	5
Bột vỏ sò (kg)	0,5	-	1,5	1,5
Muối ăn (kg)	0,5	0,5	0,5	0,5
Giá trị dinh dưỡng
NLTĐ (Kcal/kg)	2.896	2.915	3.058	3.037
Đạm thô(%)	13,62	13,55	14,84	14,87

Bảng: Giới hạn tỷ lệ tối đa nguyên liệu trong phối chế thức ăn cho lợn nái nuôi con

Nguyên liệu	Tối đa	Nguyên liệu	Tối đa
Ngô hạt	60%	Khô đậu tương	20%
Gạo, tấm	25%	Hạt đậu tương	25%
Cám gạo	30%	Khô dầu lạc	10%
Bột sắn ngô	25%	Khô dầu dừa	5%
Rỉ mật	5%	Bột cá có tỷ lệ đạm 60%	5%

Nguyên liệu phối trộn thức ăn

Bảng: Các công thức (CT) phối trộn thức ăn cho lợn lai nuôi thịt

Nguyên liệu	Tỷ lệ phối trộn theo trọng lượng lợn, (tính cho 100kg thức ăn)
	Lợn 10 - 30 kg			Lợn 31 - 60 kg			Lợn 61 kg trở lên
	CT 1	CT 2	CT 3	CT 1	CT 2	CT 3	CT 1	CT 2
Bột sắn (kg)	-	10	8	10	-	16	21	10
Bột ngô (kg)	33	23,5	42,5	28	44	31,5	26,8	45
Tấm (kg)	33	27	18	10	17	-	5	15
Cám gạo (kg)	5	8	-	24	15	23	25	9,5
Bột đậu tương (kg)	13	17	18	25,5	13,5	27	17	12
Khô dầu đậu tương (kg)	-	8	-	-	-	-		-
Khô dầu lạc (kg)	9	-	7	-	5,5	-	3	4
Bột cá (kg)	4,5	5	5	-	3	-	-	2,5
Bột xương (kg)	1	1	1	1	1,5	-	-	1,5
Bột vỏ sò (kg)	1	-	-	1	-	2	1,7	-
Muối ăn (kg)	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5
Giá trị dinh dưỡng NLTĐ (Kcal/kg)	3.065	3.068	3.100	2.986	2.985	2.985	2.950	2.996

(Nguồn: Kỹ thuật chăn nuôi lợn trong nông hộ - NXB Nông Nghiệp, 2007)

Bảng: Công thức phối trộn thức ăn cho lợn con tập ăn đến cai sữa (tính cho 100kg thức ăn)

Công thức 1		Công thức 2
Nguyên liệu	Tỷ lệ (%)	Nguyên liệu	Tỷ lệ (%)
Bột ngô (kg)	48	Ngô nổ bỏng nghiền bột	45
Tấm nghiền (kg)	15	Gạo nổ bỏng nghiền bột	18
Cám gạo mịn loại 1 (kg)	5	Cám gạo mịn loại 1 (kg)	5
Đậu tương rang (kg)	25	Đậu tương rang (kg)	24
Bột cá có tỷ lệ độ đạm 60% (kg)	5	Bột cá có tỷ lệ độ đạm 60% (kg)	6
Bột xương (kg)	1	Bột xương (kg)	1
Bột vỏ sò (kg)	1	Bột vỏ sò (kg)	1
Giá trị dinh dưỡng
NLTĐ (Kcal/kg TĂ)	2.914	NLTĐ (Kcal/kg TĂ)	3.000
Đạm thô (%)	19,28	Đạm thô (%)	19,60

(Nguồn: Kỹ thuật chăn nuôi lợn trong nông hộ - NXB Nông Nghiệp, 2007)

4. GIỚI THIỆU MỘT SỐ CÔNG THỨC PHỐI TRỘN THỨC ĂN CHO GÀ

Bảng: Công thức phối trộn thức ăn hỗn hợp cho gà các giai đoạn tuổi khác nhau

Loại nguyên liệu	Gà từ 1 - 60 ngày tuổi (tỷ lệ %)	Gà từ 61 - 150 ngày tuổi (tỷ lệ %)	Gà đẻ (tỷ lệ %)
Ngô vàng xay	46	40	45
Cám gạo	17	23	16
Tấm gạo	5	6	5
Khô dầu đậu, lạc	8	7	7
Tấm nghiền	0	4	0
Bột cá nhạt	10	8	10
Đậu tương rang	12	9	12
Bột sò	1	2	3
Premix vitamin	0,5	0,5	1
Premix khoáng	0,5	0,5	1

(Nguồn: Chu Đức Hà - Viện Di truyền Nông Nghiệp)

Gà thả vườn sử dụng thức ăn tự phối chế

Mô hình nuôi gà Lương Phượng

Bảng: Công thức phối trộn thức ăn cho gà hướng trứng

Nguyên liệu	Gà con 0 - 6 tuần tuổi (% nguyên liệu)	Gà dò trên 6 - 20 tuần tuổi (% nguyên liệu)	Gà đẻ (% nguyên liệu)
			Công thức 1	Công thức 2
Ngô	45	61	50	54
Gạo lứt	15	-	9,5	7,5
Cám gạo loại 1	-	5	-	-
Khô dầu lạc nhân	17	-	8	10
Khô dầu lạc bánh	12	26	17	13
Bột cá nhạt (45% đạm)	8	5	6	7
Bột thịt xương	-	-	3	2
Bột xương (hoặc bột đá, bột vỏ sò,...)	2,5	2,5	6	6
Premix vitamin và khoáng	0,5	0,5	0,5	0,5
Cộng	100	100	100	100

(Nguồn: Nuôi gà đẻ trứng nâu Gôn Lai 54, NXB, Nông nghiệp, 1991)

5. GIỚI THIỆU MỘT SỐ CÔNG THỨC PHỐI TRỘN THỨC ĂN CHO BÒ

Lợi dụng hệ tiêu hóa của bò có sự hoạt động của hệ vi sinh vật, khi phối trộn thức ăn cho bò, một sổ nguyên liệu sẵn có và giá thành rẻ hơn như bột sắn khô được sử dụng với tỷ lệ cao và phối hợp với rỈ mật, urê để giảm giá thành hỗn hợp mà vẫn đảm bảo được yêu cầu về năng lượng, hàm lượng đạm thô cho bò. Dưới đây là một số công thức phối hợp thức ăn cho bò thịt để tham khảo.

Bảng: Một số công thức (CT) phối trộn thức ân cho bò thịt dựa trên nền bột sắn (tính theo tỷ lệ % hoặc kg của nguyên liệu)

Nguyên liệu	CT 1	CT 2	CT 3	CT 4
Bột sắn khô	80	60	58,7	70
Bột ngô hoặc tấm	0	25	9,1	9,9
Cám gạo	-	-	16,2	-
Khô dầu lạc hoặc đậu tương	12	7	4,7	6,7
Bột cá (hàm lượng muối nhỏ hơn 15%)	-	-	1,8	3,1
Rỉ mật	5	5	5,5	5,8
Urê	1,0	1,0	2,4	2,7
Muối ăn	1,0	1,0	0,8	0,9
Bột xương	1,0	1,0	0,8	0,9
Cộng	100	100	100	100

(Nguồn: Tài liệu tập huấn kỹ thuật chăn nuôi bò thịt - Cục KNKL, 2003)

Các công thức phối trộn trên có hàm lượng dinh dưỡng: Năng lượng trao đổi từ 2.800 - 2.900 Kcal/1 kg VCK; hàm lượng protein thô từ 15 -17%.

Bò được vỏ béo bằng thức ăn tự phối trộn

Bảng: Một số công thức phối trộn thức ăn cho bò sữa

Nguyên liệu	Công thức 1 (kg)	Công thức 2 (kg)
Bột sắn khô	10	30
Bột ngô	30	10
Cám gạo (hoặc tấm)	35	25
Khô dầu các loại	10	20
Bột cá (hàm lượng muối nhỏ hơn 15%)	10	-
Bột thân, lá lạc	-	10
Rỉ mật	-	2
Urê	0,5	0,5
Muối ăn	-	1
Bột xương (hoặc bột sò)	4	1
Premix khoáng và vitamin	0,5	0,5
Cộng	100	100

(Nguồn: Sổ tay chăn nuôi bò sữa nông hộ - NXB. Nông nghiệp, 2003)