Phòng chống bệnh khảm lá trên cây mì

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp với Sở NN-PTNT tỉnh Tây Ninh vừa tổ chức diễn đàn “Giải pháp phòng chống bệnh khảm lá trên cây mì”.

Mì nhiễm khảm lá

Bệnh virus khảm lá khoai mì là bệnh nguy hiểm và là đối tượng dịch hại mới, lần đầu tiên xuất hiện ở nước ta. Nếu không có biện pháp quản lý‎ bệnh kịp thời sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến ngành sản xuất và chế biến khoai mì. Bệnh có khả năng lây lan nhanh từ vùng này qua vùng khác, qua hom giống và các bộ phận khác của cây mì, qua môi giới truyền bệnh là bọ phấn trắng, chúng có khả năng di chuyển nhờ gió đến 7km. Virus đang tồn tại trong cây khoai mì bị nhiễm bệnh và trong bọ phấn trắng là nguồn lây lan sang vùng trồng khoai mì khác thuộc Tây Nguyên, Đông Nam bộ… gây ảnh hưởng trực tiếp đến người trồng khoai mì, ngành sản xuất, chế biến và xuất khẩu khoai mì của Việt Nam.

Theo số liệu thống kê của Cục BVTV, tại thời điểm ngày 9/10/2018, diện tích bị bệnh khảm lá mì ở 12 tỉnh: Tây Ninh, Bình Phước, Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu, Đồng Nai, Đồng Nai, Bình Thuận, Đăk Lăk, Gia Lai, Ninh Thuận, Phú Yên, TP Hồ Chí Minh có tổng diện tích sắn nhiễm bệnh lên đến 39.645.7 ha, trong đó tỉ lệ gây hại < 30%: 18,889,1ha; 30 - 70%: 11.894,1ha; > 70%: 8.852,5ha.

Một số diện tích quá nặng, không có khả năng cho năng suất đã được tiến hành tiêu hủy: 307,2ha; trong đó Tây Ninh là địa phương có diện tích sắn nhiễm bệnh cao nhất: 34.313ha, chiếm 91,1% diện tích mì toàn tỉnh.

Đáng chú ý là bệnh nhiễm ở tất cả các giai đoạn sinh trưởng của cây mì, và ở hầu hết các giống mì hiện có trên địa bàn với các mức độ khác nhau, nặng nhất là giống mì HL-S11.

Tại Bình Thuận, bệnh khảm lá được phát hiện vào đầu tháng 8/2018, diện tích nhiễm là 64,2ha, diện tích nhiễm nặng là 34ha, tập trung tại huyện Hàm Thuận Nam, Hàm Tân, La Gi và Bắc Bình; giống mì bị nhiễm là giống mì HL-S11, KM140, KM419…

Tính đến thời điểm hiện nay, chưa có bất kỳ nghiên cứu chuyên sâu nào về bệnh được thực hiện tại Việt Nam và chưa có thuốc đặc trị; công tác phòng là chính; giải pháp trước mắt được các nhà khoa học khuyến cáo:

Chọn giống gieo trồng: Chọn giống kháng bệnh, không trồng các giống nhiễm bệnh nặng. Giống HLS11 nhiễm bệnh nặng (giống chưa được công nhận, mật độ bọ phấn trắng trên ruộng giống HLS 11 cao hơn nhiều so các giống khác), các giống KM 419, KM 140 nhiễm bệnh nhẹ hơn.             

Biện pháp luân canh: Không trồng khoai mì hoặc cây ký chủ của bọ phấn (cây thuốc lá, bông, cà chua, cà pháo, cà bát, bầu bí, khoai tây, ớt…) ở những vùng đã bị bệnh khảm lá ít nhất một vụ.

Tập trung tiêu diệt bọ phấn trắng: Sử dụng bẫy dính có màu vàng treo trên đồng ruộng diệt bọ phấn trắng. Những vùng có nguy cơ bùng phát bệnh cần điều tra phát hiện bọ phấn trắng, phun trừ bằng thuốc bảo vệ thực vật vào giai đoạn ấu trùng.

Khoanh vùng và tiêu hủy nguồn bệnh theo quy trình của Cục Bảo vệ thực vật, tránh lây lan: Đối với các ruộng khoai mì có tỷ lệ bệnh < 70% số cây bị nhiễm bệnh, tiến hành nhổ cây bị bệnh (bao gồm cả củ), thu gom và đốt; đối với các ruộng khoai mì tỷ lệ bệnh > 70% số cây bị nhiễm bệnh thì nhổ toàn bộ ruộng, thu gom và đốt (tiêu hủy toàn bộ ruộng); các ruộng khoai mì có khả năng thu hoạch thì nhổ toàn bộ cây khoai mì, tận thu củ còn thân lá phải đem tiêu hủy.

Không vận chuyển, trao đổi hom giống và các bộ phận khác của cây khoai mì từ vùng bị nhiễm bệnh sang vùng chưa nhiễm bệnh để trồng mới và lưu thông đến các vùng khác, địa phương khác; tuyệt đối không sử dụng hom giống đã nhiễm bệnh khảm.

 Tại diễn đàn, ông Trần Văn Khởi – Quyền Giám đốc Khuyến nông Quốc gia lo lắng: Với diện tích nhiễm bệnh lớn như vậy thì nguồn giống sạch ở đâu để cung cấp cho người trồng mì; đặc biệt là tỉnh Tây Ninh, cây mì được xem là cây kinh tế chủ lực của bà con nông dân. Đề nghị tỉnh Tây Ninh nên có giải pháp nhanh chóng khoanh vùng cấp huyện để xây dựng mô hình khuyến nông về canh tác khoai mì sạch bệnh, bền vững để làm mô hình nhân rộng trong sản xuất, làm nguồn giống sạch bệnh phục vụ trồng mới tại địa phương. Về lâu dài, các Viện nghiên cứu cần có các đánh giá, chọn lọc giống khoai mì có khả năng kháng hoặc chống chịu với bệnh khảm virus và bọ phấn trắng.

Cũng tại diễn đàn, đại diện lãnh đạo Sở NN-PTNT cho biết sẽ quy hoạch 2.000 ha mì chuyên sản xuất và cung cấp giống mì sạch trước mắt phục vụ cho bà con trồng mì tỉnh Tây Ninh.

Kết luận diễn đàn, ông Trần Văn Khởi khẳng định, bệnh virus hại sắn đang diễn ra với mức độ rất nặng tại các địa phương vùng Đông Nam bộ, đặc biệt là tại Tây Ninh. Bệnh đang lây lan trên diện rộng, ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến sản xuất. Trước mắt, cần rà soát lại quy trình phòng chống bệnh và tập trung tiêu diệt bọ phấn trắng; đối với những diện tích sắn nhiễm bệnh nặng cần tiêu hủy, tránh lây lan. Không sử dụng hom giống trong vùng bệnh để trồng mới và lưu thông đến các vùng khác, địa phương khác.

Về lâu dài, đề nghị các viện, trường thực hiện nghiên cứu chọn tạo các giống kháng, chống chịu với virus bệnh khảm và chọn tạo những giống mì có khả năng kháng, chống chịu với bệnh và bọ phấn trắng.