Đeo đuổi công nghệ khí canh

Dương Minh Trung, 28 tuổi, có cách gợi mở câu chuyện tương lai theo cách đối chiếu, so sánh mô hình ở hồ nước ngọt, TP Sóc Trăng, dựa theo kịch bản biến đổi khí hậu để tìm lời giải cách thích ứng sự khắc nghiệt sau khi vận hành mô hình ở Nhà Bè.

Thế giới đang có xu hướng tạo ra mô hình khi canh theo chiều thẳng đứng.

NASA từng ứng dụng

Tuy chỉ 1.200m2 nhưng Trung làm nhà nấm, mô hình địa canh, bán thuỷ canh và khí canh để so sánh. Anh giải thích mô hình khí canh (Aeroponics technology) theo hình tháp chữ A: trong giàn khí canh là không gian trống và kín nên có thể tận dụng nuôi ếch, lươn, cá.

Hành trình của mô hình khí canh đầu tiên, mệnh danh “Genesis Growing System” (Hệ thống sáng tạo của Chúa) và bộ vi xử lý đầu tiên phân phối đồng thời nước và dưỡng chất đến khay trồng, được coi là sự đột phá trong ngành canh nông. Năm 1983, Richard J. Stoner đăng ký sáng chế thiết bị này.

Trung linh hoạt trong cách ứng dụng những điều học được về giá trị của mô hình khí canh đầu tiên của W. Carter (năm 1942). “Hệ thống cung cấp rau sạch và cá sạch. Chất thải của cá được tái sử dụng, vi sinh vật phân huỷ chuyển thành chất dinh dưỡng cung cấp cho rau theo mô hình khép kín này”, Trung giải thích cách khai thác nguồn vi sinh, chất hữu cơ trong bồn nuôi cá, ếch khi giá mỗi ký cá chỉ có 20.000 đồng.

Lòng tin của Trungvào khí canh được củng cố từ thành quả của cơ quan Hàng không và vũ trụ Mỹ (NASA – National Aeronautics and Space Administration) trong môi trường không trọng lực trên các tàu con thoi và trạm không gian. Tuy nhiên, cách giải thích của Trung nghiêng về Nir Isaac, người sáng chế thiết bị khí canh áp suất thấp cung cấp dưỡng chất cho cây treo lơ lửng được giữ bằng chất dẻo xốp (styrofoam) trên khay của Israel. Cách làm của Trung cũng đã thay đổi khi sử dụng bã bùn từ nhà máy đường Sóc Trăng.

Từ hoạt động thương mại, tính được chi phí – lợi ích của mô hình này: giúp tiết kiệm 95% phân bón, giảm tiêu thụ nước 98%, không cần thuốc bảo vệ thực vật, chiếm ít không gian canh tác, có thể tăng mùa vụ quanh năm cho năng suất cây trồng tăng lên 45 – 75%.

Cọ xát nhu cầu từ sân thượng

Sau khi tốt nghiệp đại học Nông lâm TP.HCM (2011), Dương Minh Trung tìm việc ở TP.HCM, Cần Thơ… Thấy trước thị trường đã bảo hoà, Trung trở lại TP.HCM đúng vào lúc diễn ra xu hướng “xanh” trên sân thượng.

Một nhóm bạn đi làm thuê đã kịp nhận ra nhu cầu tự cung tự cấp rau sạch từ khoảng sân thượng với vườn địa canh, rồi thuỷ canh, Trung cảm nhận giới hạn diện tích so hình ảnh quen mắt rẫy bãi mênh mông ở quê nhà Xoài Cà Nã (xã Đại Tâm, Mỹ Xuyên, Sóc Trăng). Thuỷ canh cho phép mở rộng không gian làm vườn rau trên tường, trên mái, sân thượng… tại sao không?

Mô hình đầu tiên thành công, nhưng sẽ chẳng có bằng chứng nào là của mình sau khi bàn giao, trừ việc cung cấp cây giống và chăm sóc. Nhóm bạn quay về Nhà Bè làm vườn rau khí canh dù nơi đây là nhiễm phèn, mặn, không điện và phải khoan sâu 220m mới có nước ngọt. Thành công khiến nhiều người thuê Trung làm mô hình tương tự. Ba năm, công việc thi công mô hình tiến triển thuận lợi, Trung trở về quê xây dựng mô hình tại hồ ngước ngọt, TP Sóc Trăng, nơi có một vành đai rẫy lâu đời, nhưng không mang lại hạnh phúc khi tính toán thu nhập. “Ở Sóc Trăng, đất rộng tội tình gì phải làm khí canh?”, không phải ý tưởng này dễ dàng thuyết phục những “cây đa, cây đề” trong làng trồng rau màu tới tham quan mô hình ở trường Dân tộc bán trú, sư phạm thực hành và hồ nước ngọt.

Khí canh cho phép nhân giống nhanh hơn, công suất tăng 30 lần so với kỹ thuật truyền thống. Với chiếc máy ươm hạt, nguồn phân vi sinh từ bã bùn mía, quy trình không phức tạp như cấy mô, giảm giá thành; năng suất tăng 3,3 lần so địa canh; tiết kiệm được diện tích canh tác nhờ thâm canh nhiều tầng; cây tăng trưởng nhanh vì sống trong môi trường nhân tạo, thời gian ảo với 24 giờ chiếu sáng, ít nhiễm bệnh do vi khuẫn. “Chi phí 1kg rau khoảng 8.000 – 9.000 đồng, khấu hao một năm sẽ lấy lại vốn”, Trung chiết tính sau khi mua máy gieo hạt công suất một giờ 20.000 cây con, chuyển đổi cách sử dụng phân vi sinh từ bã bùn mía của nhà máy đường Sóc Trăng (1,2 triệu đồng/tấn, ươm 200.000 cây con).

“Chỉ chuyển đổi chút xíu đã tiết kiệm được 200 đồng/cây con, thay vì dùng mút để ươm mầm”, Trung có vẻ hài lòng khi nói rằng cách tính cặn kẽ của anh bắt đầu lay chuyển “cây đa, cây đề”, kể cả cán bộ khuyến nông, khi anh tăng diện tích vườn rau lớn gấp ba lần.

Khởi nghiệp từ công ty Giải pháp và công nghệ xanh, Dương Minh Trung, giám đốc công ty, nói: “Công việc ở TP.HCM đang tiến triển, tám người không làm xuể những người bạn làng quê Xoài Cà Nã sẽ nhập cuộc, gánh vác tiếp việc phát triển vườn rau khí canh theo đặt hàng”.

Việc trở về quê lần này đối với Trung không chỉ có ý nghĩa với nhiều gia đình có việc làm, mà đánh động những suy nghĩ bó rọ vào những gì đã có sẵn, không thèm suy nghĩ gì thêm.